Niezbędnik ELMS 2024: Czym jest European Le Mans Series?
European Le Mans Series powstało w 2001 roku, jako rozwinięcie pomysłu Dona Panoza. Sukces jego American Le Mans Series skłonił ACO do stworzenia bliźniaczej serii europejskiej. Po nieudanym pierwszym sezonie, ELMS powróciło w 2004 roku jako Le Mans Endurance Series, z większym sukcesem. Od tego czasu seria oparta o LMP1 i LMP2 oraz GT1 i GT2 rozwijała się z roku na rok, zmieniając po drodze nazwę na Le Mans Series. W tej inkarnacji europejska seria była centralną dla świata sportcarów, jako swoisty substytut Mistrzostw Świata.
Zmiana kierunku nastąpiła w 2011 roku, ostatnim rozgrywanym pod szyldem LMS. Ustabilizowanie ILMC, które rok później ewoluowało do postaci WEC spowodowało, że ACO ograniczyło LMS do roli serii kontynentalnej. Efektem ubocznym było przeniesienie LMP1 do WEC i wywindowanie LMP2 do roli najwyższej klasy w serii, ze wsparciem LMPC i nowych samochodów GTE. Począwszy od 2012 roku ELMS jeździło krótsze, bo trzy- a później czterogodzinne wyścigi, w formacie znanym do dziś. Bieżąca era ELMS rozpoczęła się w 2015 roku zastąpieniem starzejących się prototypów LMPC nowymi LMP3, i wymiana LMP2 na obecną generacje w sezonie 2017. Ta w mistrzostwach Europy utrzyma się przynajmniej do 2025 roku.
Niezbędnik ELMS 2024: Jakie samochody można zobaczyć na torze?
Stawka ELMS 2024 dzieli się na trzy , a w zasadzie to cztery klasy – trzy klasy prototypów i jedną GT. Samochody wszystkich klas można oglądać także w innych seriach kontynentalnych, a także w WEC. LMP2 jeżdżą IMSA Sportscar, AsLMS i goszczą w WEC podczas 24h Le Mans. LMP3 w IMSA w AsLMS, IMSA VP Racing SportsCar Challenge, LMC i niemieckim Prototype Challenge. Natomiast w 2024 roku GTE ustąpiło miejsca LMGT3 opartej o samochody GT3, które możemy spotkać w DTM, w GTD w IMSA i wielu seriach SRO na całym świecie. Na razie wymieniliśmy tylko trzy klasy, więc powstaje pytanie o to, gdzie znajduje się czwarta? Do tego wrócimy przy omawianiu LMP2.
Jak w każdym innym multiklasowym wyścigu, wszystkie klasy walczą o zwycięstwo w generalce. Jednak oprócz tego każda klasa ma swój wewnętrzny wyścig o wygraną. Najszybszy samochód z każdej klasy jest uznawany za zwycięzcę wyścigu, i staje na szczycie podium w swojej kategorii. Dlatego pozycja samochodu niższej klasy w generalce jest mniej ważna od pozycji w klasie.
Klasa: LMP2 (prototypy)
Le Mans Prototype 2 to niższa klasa prototypów ACO. Ich obecna generacja została zaprojektowana przez ACO we współpracy z IMSA na sezon 2017. Celem istnienia LMP2 jest zapewnienie gentleman driverom, czyli niezawodowym kierowcom wyścigowym, uniwersalnej i taniej platformy do rywalizacji w sportscarach. Żelazną zasadą klasy jest brak obecności producentów samochodów, a raczej ujednolicenie technologii prototypów tej klasy.
Trzeba jeszcze wspomnieć o podziale LMP2. W 2023 roku podzielono je na dwie kategorie: zwykłą oraz Pro-Am. W obydwu klasach jest wymóg przynajmniej jednego półamatora w składzie. W normalnym LMP2 jest to srebrny zawodnik, a w Pro-Am wymagany jest brązowy kierowca. Pozostałe fotele w danej załodze są dowolne. Co ciekawe, obydwie te klasy walczą osobno także w punktacji. Do tej pory Pro-Am walczyły jako podklasa głównego LMP2. Jednak w 2023 roku dokonano podziału na dwie osobne klasy, który utrzymano także na 2024 rok.
W bieżącej generacji LMP2 są dostępne cztery modele. Najpowszechniejszym z nich jest Oreca 07. Oprócz niej w klasie homologowane są Ligier JS P217, Dallara P217 oraz Riley/Multimatic Mk30. W stawce ELMS 2023 zobaczymy szesnaście załóg. Każda z nich wystawi prototyp Oreca 07. W każdej załodze obowiązkowa jest obecność co najmniej jednego Silvera lub Bronze’a. Załogi z Bronzem w składzie zarabiają punkty do pucharu LMP2 Pro/Am.
Wszystkie LMP2 mają pod maską 4,2-litrowe, wolnossące GK428 V8 dostarczane przez Gibsona. Silnik ma 90-stopniowe rozwidlenie cylindrów i rozwija do 600KM mocy. Skrzynia biegów w Ligierze jest dostarczana przez Hewlanda, a w pozostałych modelach – przez Xtraca. Obie skrzynie są sekwencyjne i mają sześć przełożeń. Dodatkowo prototypy LMP2 maja na wyposażeniu wspomaganie kierownicy i kontrolę trakcji.
Cechą charakterystyczną dla LMP2 jest jej model biznesowy – prywatne zespoły kupują gotowe samochody i wypożyczają silniki od Gibsona na godziny lub kilometraż. Nie wolno im zmienić w specyfikacji samochodu dosłownie niczego, zaś ustawienia są ograniczone do lotek, dive plane’ów, kąta ustawienia tylnego skrzydła i ograniczonej geometrii kół oraz zawieszenia.
Niezbędnik ELMS 2024. Klasa: LMP3 (prototypy)
Le Mans Prototype 3 jest klasą stworzoną przez ACO w 2015 roku jako juniorską kategorią prototypów, skierowaną do młodzików i amatorów. Od 2020 roku homologowane są samochody nowej generacji, stanowiącej ewolucję poprzednich prototypów. Pierwotnie LMP3 zastąpiły w stawce ELMS starą klasę LMPC, używającą Oreki FLM09. Ich głównymi seriami poza ELMS są VP Racing SportsCar Challenge, Asian Le Mans Series, Le Mans Cup i Prototype Cup Germany .
Klasa P3, podobnie jak P2, oferuje prywatnym zespołom cztery modele samochodów. Dwa z nich – Ligier JSP320 i Duqueine D08 – pojawią się w rundach ELMS. Dwa pozostałe, czyli Ginetta G61-LT-P3 i ADESS 03 Evo, nie mają tym razem swojej reprezentacji w klasie. LMP3 napędza identyczny dla wszystkich, pięcioipółlitrowy seryjny silnik VK56DE V8 produkcji Nissana. VK56DE w specyfikacji LMP3 2020 rozwija 455KM mocy. Samochody posiadają wspomaganie kierownicy i kontrolę trakcji, dla ułatwienia obsługi przez gentleman driverów.
Załogi w LMP3 mogą mieć dwóch lub trzech kierowców. Obecność kierowców z rangą Platinum jest zabroniona. Duety mogą się składać z:
- dwóch Bronze’ów;
- Bronze’a i Silvera.
Tymczasem tria mogą się składać z:
- Golda i dwóch Bronze’ów;
- dwóch Silverów i Bronze’a;
- trzech Bronze’ów.
Klasa: LMGT3 (grand tourery)
Ta klasa powstała na początku zeszłej dekady na zgliszczach FIA GT1. Po definitywnym upadku tej kategorii najwyższą klasą GT stało się GT2. Federacja postanowiła wspólnie z ACO i IMSA dostosować samochody GT2 do jazdy długodystansowej, i przemianować klasę na GTE – Grand Touring Endurance. Klasa GTE w ELMS skupia na sobie uwagę prywatnych zespołów, często finansowanych przez gentleman driverów. Co najmniej jeden kierowca w każdej załodze GTE musi być Bronzem, zaś drugi – Silverem lub Bronzem.
Na pokładzie samochodu GTE nie ma wspomagania kierownicy ani hamulców, zaś pakiet aero projektuje się z myślą o operowaniu przy jak najwyższych osiągach. Widać to zwłaszcza w obecnej generacji przepisów klasy, obowiązującej od 2016 roku. Dopuszcza ona zaawansowane zmiany w obrębie tylnej części nadwozia i podłogi samochodu, widoczne zwłaszcza w samochodach Porsche. Każdy samochód jest balansowany z resztą klasy za pomocą BoP. Dodatkowo, za zajęcie miejsca na podium w wyścigu ACO nakłada na załogę dodatkowy balast. Liczy on 5kg za P3, 10kg za P2 i 15kg za P1. Balast kumuluje się na podstawie trzech ostatnich rezultatów załogi.
Pryncypium istnienia amatorskiej części GTE są jej przepisy dotyczące homologacji samochodów. Otóż w GTE w ELMS, podobnie jak w GTE Am w WEC, każdy samochód musi być w specyfikacji z poprzedniego sezonu. Efektywnie oznacza to, że w sezonie 2023 zobaczymy w tej klasie nawet fabrycznie nowe samochody, ale budowane według przepisów GTE Pro z sezonu WEC 2019-20. W ELMS 2023 pojawi się zatem dziesięć samochodów. Siedem z nich to Ferrari 488 GTE Evo. Dołączą do nich dwa Porsche 911 RSR19 GTE oraz jeden Aston Martin Vantage GTE. Śmierć używającej samochodów GTE klasy GTLM w IMSA Sportscar i zmniejszające się zainteresowania producentów powoduje, że długoterminowa przyszłość klasy GTE jest w ELMS niepewna.
Niezbędnik ELMS 2024: Jakie są charakterystyczne dla ELMS przepisy?
Balance of Performance (BoP)
BoP jest systemem balansującym klasę w sportscarach. Ogólną ideą przyświecającą BoP jest umożliwienie samochodom z całkowicie różnymi napędami, wydajnością aerodynamiki, i bazowymi osiągami kręcenie porównywalnych czasów okrążeń. Szczegółowe omówienie tego, czym jest i jak działa BoP, poświęciliśmy osobny artykuł, który można przeczytać poniżej.
Niezbędnik ELMS 2024. Procedura Full Course Yellow i Safety Car
Fani F1 mogą być zaznajomieni z procedurą VSC (Virtual Safety Car). W European Le Mans Series, VSC jest nazywane Full Course Yellow (FCY). FCY oznacza wprowadzenie stanu żółtej flagi na całym torze i ogranicza prędkość maksymalną do 80km/h. Pit lane pozostaje otwarte, a postój może się odbywać bez zakłóceń. FCY jest preferowane względem Safety Cara ze względu na brak bezpośredniego wpływu kontroli wyścigu na jego przebieg. Oprócz FCY stosuje się także lokalną żółtą flagę w obrębie danego posterunku obsługi toru.
Safety Car (SC) wyjeżdża na tor w sytuacji, kiedy dalsza jazda jest zbyt niebezpieczna nawet w rygorze FCY. Na tor po komendzie SC wyjeżdża specjalnie oznakowany samochód bezpieczeństwa z lampami na dachu. SC ustawia się przed pierwszym napotkanym samochodem i prowadzi całą stawkę z ograniczoną prędkością do czasu rozwiązania problemu na torze.
Ważnym szczegółem tej procedury jest fakt, że pit lane pozostaje zamknięte przez trzy pełne okrążenia przejechane za SC, po czym zostaje otwarta. Zjeżdżanie na postój przy zamkniętym pit lane jest karane, z wyjątkiem sytuacji awaryjnego postoju.
Safety Car używa pomarańczowych świateł do sygnalizowania neutralizacji – ich zgaśnięcie oznacza, że na kolejnym okrążeniu wyścig powróci do zielonej flagi. Dodatkowo, SC może użyć zielonego światła dopuszczającego tzw. pass around.
Działa to tak: jeżeli Twój samochód jest w kolejce za safety carem, ale przed liderem Twojej klasy, możesz wyprzedzić safety cara, okrążyć tor i ustawić się z powrotem w kolejce, już za liderem klasy. Odpowiedzialność za decyzję o skorzystaniu z tej możliwości ciąży jednak na kierowcy biorącym udział w wyścigu, a nadużycia podlegają surowej karze.
Kwalifikacje
Każda klasa (w tym LMP2 Pro-Am) ma osobną, piętnastominutową sesję. W jej trakcie jeden wyznaczony spośród załogi kierowca walczy o uzyskanie jak najlepszego czasu okrążenia. Warunkiem zakwalifikowania się do wyścigu jest wykręcenie czasu szybszego niż 110% czasu lidera klasy. Tankowanie w trakcie sesji jest zabronione. Załoga zdobywająca pole position w każdej klasie otrzymuje dodatkowy punkt do klasyfikacji załóg i kierowców.
Pit lane i naprawy
Procedura postoju w ELMS jest podobna do innych serii sportscarowych. Główną zasadą jest four man rule. To przepis ograniczający ilość personelu pracującego przy samochodzie do sześciu osób. W tej liczbie znajduje się czterech mechaników zmieniających opony i tankujących samochód (stąd nazwa „four man rule”), mechanik z gaśnicą oraz asystent kierowcy pomagający przy zmianie kierowców czy podający butelkę z napojem. W seriach ACO nie można jednocześnie zmieniać opon i tankować samochodu – należy najpierw zmienić opony, i dopiero potem rozpocząć tankowanie. Dodatkowo, ruszanie z boksu z uślizgiem kół jest surowo zabronione.
Sportscary, zwłaszcza na długim dystansie, umożliwiają naprawę szwankującego samochodu i powrót do rywalizacji. Nawet samochód uszkodzony w połowie okrążenia może powrócić do boksu i po naprawach ścigać się dalej. Musi to jednak zrobić o własnych siłach, a mechanicy i pracownicy toru nie mogą pchać samochodu poza granicami pit lane. Naprawy polowe, czyli poza pit lane, muszą się odbyć tylko za pomocą narzędzi wożonych na pokładzie samochodu, i wykonywać je fizycznie może tylko kierowca.
W trakcie neutralizacji SC każdej załodze przysługuje awaryjny postój. Warunkiem jest zaistnienie bezwzględnej konieczności zjazdu do zamkniętych boksów. W takim przypadku zespół może lać paliwo do baku przez nie więcej niż pięć sekund, i wymienić co najwyżej jedno koło – ale tylko po przebiciu opony. Po wykonaniu postoju awaryjnego samochód wraca na tor, i ma obowiązek zjechać ponownie do boksu na pełny serwis niezwłocznie po powrocie do zielonej flagi.
Niebieskie flagi i dublowanie
Jedną z uniwersalnych zasad panujących w sportscarach, także w ELMS, jest specyficzne podejście do niebieskiej flagi. O ile w F1WC niebieska flaga oznacza: za tobą jest szybszy samochód, zjedź mu z drogi, to w sportscarach jest inaczej.
Tu niebieska flaga jest tylko informacją o zbliżającym się szybszym samochodzie. Ponadto, odpowiedzialność za bezpieczne dublowanie spoczywa na szybszym samochodzie. Wymijany wolniejszy samochód ma za zadanie trzymać się bezpiecznej linii i nie utrudniać zdania dublującemu samochodowi. W trakcie wyścigu powoduje to konieczność zarządzania tempem na okrążeniu w taki sposób, aby nie utknąć w swoistym korku za wolniejszymi samochodami i wymijać je możliwie efektywnie.
Czas jazdy i klasyfikacja
Na kierowców w wyścigu długodystansowym są nałożone dolne i górne limity czasu jazdy. Ich celem jest upewnienie się, że każdy kierowca przyczyni się do wyniku załogi w wyścigu. Jednocześnie limity zabezpieczają kierowców przed spędzaniem kilku godzin z rzędu za kierownicą. W ELMS obowiązują osobne limity dla każdej z klas, opisane szczegółowo dla każdego przypadku w Załączniku 5 przepisów sportowych. Przepisy sportowe są dostępne w kolejnej sekcji tego tekstu. Dodatkowo dyrekcja wyścigu ma prawo dostosować minimalne czasy jazdy w zależności od sytuacji panującej na torze. Przykładem takiej sytuacji może być wywieszenie czerwonej flagi. Złamanie którejkolwiek z zasad czasu jazdy skutkuje karą czasową doliczoną do wyniku wyścigu lub dyskwalifikacją.
Aby zostać sklasyfikowanym na mecie wyścigu ELMS i zdobyć punkty, samochód musi:
- Przejechać linię start-meta na nitce toru po wywieszeniu szachownicy, z wyjątkiem jednostkowych decyzji sędziów wyścigu. Samochód nie może zatrzymać się na torze w oczekiwaniu na szachownicę;
- Przejechać co najmniej 70% dystansu przejechanego przez samochód sklasyfikowany na pierwszym miejscu w generalce wyścigu, przy czym dystans samochodu w okrążeniach jest zaokrąglany w dół do najbliższej liczby całkowitej;
- Warunek obowiązujący załogi zdobywające punkty: Samochód musi być zgłoszony do uczestnictwa w pełnym sezonie ELMS. Samochody ścigające się gościnnie są niewidoczne w klasyfikacji swoich klas. To oznacza, że w sytuacji, gdy wyścig w klasie wygrywa samochód gościnny, a samochody jeżdżące w pełnym sezonie ELMS zajmują miejsca od P3 w dół, to na podium stają P1, P2 i P3 w klasie. Ale tymczasem P3 jako najwyżej klasyfikowany uczestnik ELMS dostaje punkty jak za P1; P4 dostaje punkty jak za P2; i tak dalej.
Niezbędnik ELMS 2023: Gdzie mogę przeczytać przepisy?
Przepisy klas samochodów i samego wyścigu są dostępne w poniższych linkach. Wszystkie dokumenty napisano w językach: francuskim i angielskim. W przypadku niejednolitego brzmienia dwóch wersji językowych, wersja francuska jest obowiązująca.
- European Le Mans Series 2023 – przepisy sportowe
- LMP2 – Le Mans Prototype 2 homologowane od 2017 – przepisy techniczne na sezon 2023
- LMP3 – Le Mans Prototype 3 homologowane od 2020 – przepisy techniczne na sezon 2023
- GTE – Le Mans Grand Touring Endurance homologowane od 2016 – przepisy techniczne na sezon 2023
Niezbędnik ELMS 2023: Gdzie i kiedy można obejrzeć European Le Mans Series?
Kwestię transmisji European Le Mans Series 2024 poruszyliśmy w osobnym artykule, dostępnym poniżej.
Ten niezbędnik powinien wyczerpać Twoje pytania o ELMS 2024. Jeśli jednak chcesz o coś zapytać, zapraszamy do komentowania poniżej.
