Arie Luyendyk osiągał spore sukcesy za oceanem, niestety to sprawia, że w Europie zawodnik ten wydaje się być nieco zapomniany. Holandia postanowiła jednak uczcić swojego bohatera nazywając jeden z zakrętów toru Zandvoort jego imieniem. Dziś i my poświęcimy mu chwilę uwagi, aby przybliżyć sylwetkę dwukrotnego triumfatora wyścigu Indianapolis 500.
Arie Luyendyk: Początki kariery
Arie Luijendijk urodził się 21 września 1953 roku w Sommelsdijk. Jego ojciec startował w wyścigach samochodowych, natomiast Arie dosyć szybko postanowił pójść w jego ślady. Swoją motorsportową karierę rozpoczął w latach 70. rywalizując w wielu lokalnych zawodach na terenie swojego kraju, gdzie odnosił zresztą spore sukcesy. W 1973 roku został mistrzem Holandii Formuły Ford, a dwa lata później był najlepszy w europejskiej edycji tej serii. W 1977 roku zadebiutował w Europejskiej Formule Vee kończąc sezon z tytułem mistrzowskim, co otworzyło Holendrowi drogę do Formuły 3. Luijendijk nie nie był jednak w stanie odnosić satysfakcjonujących wyników w tej serii, a kolejne lata nie przyniosły mu zbyt wielu okazji do świętowania.
Przeprowadzka do Stanów Zjednoczonych i zmiana nazwiska na Luyendyk
W 1981 roku Luijendijk porzucił Formułę 3 i rozpoczął starty w Mini Indy Super Vee w Stanach Zjednoczonych. Dwa lata później postanowił na stałe przenieść się do USA, a za cel obrał sobie serię IndyCar. W 1984 roku Holender został mistrzem Amerykańskiej Formuły Vee. Jego poczynania przykuły uwagę Aata Groenevelta, właściciela firmy produkującej karmę dla zwierząt Provimi Veal. Groenevelt zapewnił zawodnikowi sponsoring, został także jego przyjacielem.
Zdjęcie archiwalne / Arie Luyendyk po przyjeździe do USA zdominował Amerykańską Formułę Vee
Tego samego roku Luijendijk (startujący już pod zamerykanizowanym nazwiskiem Luyendyk) zaliczył swój debiut w serii CART na torze Road America. Kierowca ukończył zmagania na ósmej pozycji.
Rok później – w 1985 r. – Luyendyk zaliczył pełen sezon w serii CART. Jego najlepszym rezultatem było piąte miejsce w Cleveland, a swój pierwszy start w Indianapolis 500 przyniósł mu siódmą lokatę. Holender zakończył sezon na 18. pozycji w klasyfikacji generalnej, otrzymał także tytuł debiutanta roku CART oraz debiutanta roku Indianapolis 500.
Jeden z najmocniejszych sezonów w karierze Luyendyka miał miejsce w 1987 roku. Kierowca ukończył sześć wyścigów w czołowej piątce, a na owalu w Phoenix po raz pierwszy stanął na podium. W klasyfikacji generalnej uzbierał 98 punktów, które dały mu siódmą lokatę na koniec sezonu.
Kolejne wizyty na podium miały miejsce w 1988 (drugie miejsce na Portland) i 1989 roku (trzecie miejsce, także na Portland). Największe sukcesy wciąż były jednak przed nim…
Luyendyk zwycięzcą Indianapolis 500
W 1990 roku Luyendyk dołączył do ekipy Doug Shierson Racing, gdzie otrzymał do dyspozycji Lolę-Cosworth w barwach Domino’s Pizza. W kwalifikacjach na Indianapolis wywalczył trzecie miejsce, dające start z pierwszego rzędu. Pierwsza połowa wyścigu została zdominowana przez zdobywcę pole position, Emersona Fittipaldiego, jednakże Luyendyk cały czas utrzymywał się dosyć blisko lidera.
Ze względu na wysoką temperaturę, kluczowym czynnikiem decydującym o końcowym sukcesie było zarządzanie oponami. Sprawiało ono jednak problemy nawet najbardziej doświadczonym zawodnikom. Na 136. okrążeniu przewodzący stawce Emerson Fittipaldi musiał zjechać na dodatkowy pit stop z powodu pojawiających się na jego oponach pęcherzy. Na czoło stawki wysunął się Bobby Rahal, a na drugim miejscu znalazł się Luyendyk.
Strategia kluczem do sukcesu
Podczas neutralizacji na 140. okrążeniu wielu zawodników zjechało do swoich mechaników. Lider wyścigu zdecydował się na zmianę tylko dwóch opon, podczas gdy Luyendyk wymienił wszystkie cztery. Szybszy pit stop Rahala nie zrekompensował jednak strat wynikających z jazdy na dwóch zużytych oponach. Amerykanin miał gorsze tempo od Holendra i na 168. okrążeniu stracił prowadzenie.
Luyendyk podkręcił jeszcze tempo na ostatnim stincie, a Rahal nie był w stanie się do niego zbliżyć. Arie Luyendyk wpadł na linię mety 11,8 sekundy przed Rahalem i odniósł swoje pierwsze zwycięstwo w Indianapolis. Holender pokonał 500 mil ze średnią prędkością 185,981 mil/h (299,307 km/h) ustanawiając nowy rekord prędkości, który został pobity dopiero w 2013 roku przez Tony’ego Kannana.
Zdjęcie archiwalne / Arie Luyendyk wygrał w 1990 wyścig Indianapolis 500
– Po tym, jak wygrałem wyścig w 1990 roku, stało się to ogromną częścią mojego życia. Oczywiście Speedway chce, byś robił zawsze wokół różne rzeczy, a fani poznają Cię niezależnie od twoich osiągnięć poza Indy 500. Ale Ty zawsze będziesz znany ze zwycięstwa w tym wyścigu – wspominał swój triumf Luyendyk.
Arie Luyendyk i jego kolejne sukcesy w serii CART
W 1991 roku Luyendyk zaliczył swój najlepszy sezon w serii CART. Kierowca odniósł kolejne dwa zwycięstwa w IndyCar dojeżdżając na pierwszym miejscu podczas wyścigów na 1-milowych owalach w Phoenix i Nazareth. Kierowca wywalczył również drugie miejsce na owalu w Michigan, oraz trzecie w Indianapolis 500 i na ulicznym torze w Detroit. W ciągu całego sezonu zdobył 134 punkty i uplasował się na szóstej lokacie w końcowej tabeli.
Mimo dobrego sezonu kierowca nie znalazł stałej posady na sezon 1992 i wystartował jedynie w dwóch wyścigach – Indianapolis 500 i 400-milowym wyścigu w Michigan, lecz w żadnym z nich nie dotarł do mety. Na Indy Holender rozbił się na 137. okrążeniu, a w Michigan awarii uległo sprzęgło w jego samochodzie.
W kolejnym roku Luyendyk powrócił do pełnego sezonu startów. Na Indianapolis po raz pierwszy w karierze zdobył pole position, lecz w wyścigu nie był w stanie dotrzymać tempa Fittipaldiemu i Mansellowi. Holender wykorzystał jednak powolny restart mistrza świata Formuły 1 z 1992 roku i zdołał awansować o jedno miejsce na 184. okrążeniu. Luyendyk przekroczył linię mety na drugim miejscu, tracąc do Emersona Fittipaldiego 2,8 sekundy. Holender wywalczył także trzecie miejsce w Michigan i na Lagunie Sece, dzięki czemu uplasował się na ósmym miejscu w klasyfikacji generalnej.
Spadek formy
W następnym sezonie Luyendyk tylko raz znalazł się na podium, ponownie na owalu w Michigan. Przez większą część sezonu zawodnik osiągał jednak mierne wyniki i nie zdołał zapewnić sobie pełnego programu startów na sezon 1995. Kierowca zaliczył wówczas jedynie dwa wyścigi. Holender nie ukończył rywalizacji w Phoenix, a w Indianapolis wywalczył drugie miejsce w kwalifikacjach, natomiast wyścig zakończył na siódmej lokacie.
Fot. Twitter / Arie Luyendyk podczas swojej kariery w CART wygrał 3 wyścigi, po czym dorzucił jeszcze dwa triumfy wywalczone w IRL
Arie Luyendyk w IRL
Nie mając posady w CART Arie Luyendyk zasilił szeregi ekipy Treadway Racing, która dołączyła do stawki nowo powstałej serii Indy Racing League. Po nieudanym wyścigu na World Disney World Speedway Holender wygrał zawody na torze Phoenix. Trzecią, ostatnią już rundą sezonu były zmagania w Indianapolis.
Kierowca od początku przygotowań do tego wyścigu prezentował znakomite tempo. Podczas treningów ustanowił nieoficjalny rekord toru przejeżdżając jedno okrążenie ze średnią prędkością 385,051 km/h. Niestety z powodu problemów z silnikiem nie ukończył swojej pierwszej próby kwalifikacyjnej i do końca dnia nie pojawił się już na torze tracąc szansę na zdobycie pole position.
Nazajutrz przejechał cztery okrążenia z rekordową prędkością 381,392 km/h (236,986 mil/h), a na najszybszym z nich osiągnął rezultat 237,498 mil/h (382,216 km/h). Jednakże zgodnie z zasadami zawodnicy, którzy ustanowili swój czas pierwszego dnia kwalifikacji, startowali z przodu. Luyendyk musiał zatem rozpocząć zmagania z odległej, dwudziestej pozycji.
Kierowca dysponował jednak świetnym tempem i w ciągu kilku okrążeń znalazł się w pierwszej dziesiątce, a na 50. kółku był już piąty. Niestety, na 149. okrążeniu musiał się wycofać z rywalizacji z powodu uszkodzonego zawieszenia. Kierowca został sklasyfikowany na szesnastym miejscu i zakończył pierwszy sezon IRL na 7. miejscu w tabeli.
Drugi triumf w Indy 500
W 1997 roku Luyendyk ponownie stanął na pole position, choć za sprawą zmiany regulaminu technicznego, nie miał szans na pobicie swojego rekordu prędkości. Na początku rywalizacji Holender utracił pierwszą lokatę na rzecz Tony’ego Stewarta. Luyendyk odzyskał prowadzenie na 62. kółku, lecz problemy z podnośnikiem podczas pit stopu ponownie zepchnęły go na drugie miejsce. Zawodnicy jeszcze kilkukrotnie wymieniali się pozycjami, a do walki o końcowy triumf włączyli się także Jeff Ward oraz Scott Goodyear.
Jednakże w końcówce wyścigu, zarówno Stewart jak i Ward musieli zjechać jeszcze raz do alei serwisowej na dotankowanie. Na czele znaleźli się Goodyear i Luyendyk. Podczas restartu na 194. okrążeniu Holender przypuścił udany atak na swojego zespołowego partnera. Kolejna, trwająca tylko jedno okrążenie neutralizacja, pojawiła się na 196. kółku.
Kontrowersyjny finisz
Na 198. okrążeniu Tony Stewart otarł się o ścianę. Kierowca był w stanie kontynuować jazdę, jednak sędziowie natychmiast zarządzili neutralizację. Mimo to samochód bezpieczeństwa nie został wypuszczony na tor. Na następnym kółku nie uprzedzając wcześniej zawodników wywieszono zieloną flagę, a żółte światła ostrzegawcze wokół toru świeciły się jeszcze przez kilkanaście sekund po restarcie. Mimo chaosu Arie Luyendyk postanowił wcisnąć gaz w podłogę i zdołał utrzymać swoich rywali za plecami odnosząc drugie w karierze zwycięstwo w Indy 500.
– Część ludzi nie uważa triumfu z 1997 roku za prawdziwe zwycięstwo, gdyż nie było tam wszystkich ekip CART i jestem w stanie to zrozumieć. Z drugiej strony było to ciężko wywalczone zwycięstwo. To naprawdę nie było łatwe. Pierwsze samochody IRL nie były proste w prowadzeniu. Miały za ciężki tył i przez to nigdy nie czuło się w nim dobrze. W niczym nie przypominały mojego bolidu z 1990 ani z 1996 roku. Więc zawsze byłeś trochę poddenerwowany i była do stresująca transakcja – powiedział zwycięzca wyścigu.
Chaos w Teksasie
Kolejna szansa na zwycięstwo pojawiła się już dwa tygodnie później, podczas rundy w Teksasie. Luyendyk figurował na czele tabeli wyników aż do 140 okrążenia. Wówczas to ogłoszono neutralizację, a system pomiaru czasu nie uwzględnił jednego okrążenia kilku zawodnikom, w tym Luyendykowi. Na pierwszym miejscu w tabeli znalazł się Tony Stewart, który odpadł jednak z rywalizacji z powodu awarii silnika. Wówczas na czoło oficjalnej klasyfikacji awansował Billy Boat i to on został jako pierwszy wymachany flagą w czarno-białą szachownicę.
Luyendyk był jednak przekonany, że to on wygrał zawody. Holender udał się na Victory Lane, by wyjaśnić sprawę z szefem toru, Eddie’m Gossage’m. Wówczas natknął się na szefa ekipy Boata, byłego kierowcę IndyCar, A.J. Foyta. Ten ani myślał oddawać zwycięstwo reprezentantowi innej ekipy i zaatakował kierowcę. Foyt uderzył Luyendyka, a następnie go popchnął przewracając Holendra w doniczki z tulipanami. Atak fizyczny nie był jednak w stanie zmienić rzeczywistości.
Po złożonym przez Luyendyka proteście sędziowie przeanalizowali nagrania, z których jasno wynikało, że Holender pokonał jedno okrążenie więcej, niż wskazywał na to livetiming i to on wygrał zawody. Wyniki wyścigu zostały zrewidowane, a Luyendyka ogłoszono triumfatorem zmagań w Teksasie. Organizatorzy zawodów musieli przygotować dla niego nowy puchar, gdyż A.J. Foyt nigdy nie oddał trofeum za omyłkowo przyznane jego zawodnikowi zwycięstwo. Dla Luyendyka było to drugie i ostatnie zwycięstwo w sezonie 1997. Kierowca zebrał 223 punkty i ze stratą 55 „oczek” do pierwszego Tony’ego Stewarta uplasował się na szóstej pozycji w klasyfikacji generalnej.
Koniec kariery
W 1998 roku Arie Luyendyk zaliczył swój ostatni, pełny sezon startów w IndyCar. Kierowca dorzucił wówczas do swojego dorobku jeszcze jedno zwycięstwo wywalczone podczas kończącej zmagania rundy w Las Vegas. W najważniejszym wyścigu sezonu – Indianapolis 500 – miał jednak mniej szczęścia. Przez awarię silnika w trakcie kwalifikacji czekał go start z dziesiątego rzędu, a ostatecznie w ogóle nie dotarł do mety z powodu awarii sprzęgła.
W 1999 roku program startów Luyendyka ograniczony był do zaledwie jednego wyścigu – Indy 500. Kierowca po raz kolejny doskonale spisał się w kwalifikacjach zdobywając swoje trzecie w karierze pole position. Na początku zmagań zawodnik utrzymał prowadzenie i kontrolował sytuację w pierwszej połowie wyścigu. Jednakże na 118. okrążeniu Luyendyk zderzył się z dublowanym Tyce’m Carlsonem i odpadł z rywalizacji.
Wkrótce po tym pechowym wyścigu Luyendyk zakończył swoją motorsportową karierę i na krótki czas dołączył do ekipy komentatorskiej stacji ABC Sports. Jednakże w 2001 roku ponownie założył wyścigowy kombinezon i stanął na starcie Indianapolis 500 dojeżdżając do mety na 13. pozycji. Kierowca przystąpił do rywalizacji również rok później zajmując 14. miejsce, a następnie powrócił na tor w 2003 roku. Tym razem miał jednak mniej szczęścia. Podczas piątkowej sesji treningowej „Fast Friday”, kierowca obrócił się na wyjściu z pierwszego zakrętu i uderzył tyłem w bandę. Luyendyk doznał kontuzji pleców, szyi i ramion. Zawodnik był zmuszony zrezygnować ze startu w kwalifikacjach, a wkrótce ostatecznie wycofał się ze sportowej rywalizacji.
Arie Luyendyk i wyścigi długodystansowe
W 1989 roku Arie Luyendyk dołączył do ekipy Nissana na 24-godzinny wyścigu w Le Mans. Zawodnik dzielił kokpit Nissana R89C z Goeffem Brabhamem i Chipem Robinsonem. Ekipa wycofała się jednak z rywalizacji po pokonaniu 250 okrążeń z powodu wycieku oleju.
Tego samego roku Luyendyk, Brabham i Robinson stanęli na starcie 12-godzinnych zmagań na torze Sebring. Tym razem zawodnicy mieli do dyspozycji Nissana GTP ZX-Turbo reprezentującego barwy Electramotive Engineering. Kierowcy powetowali sobie niepowodzenie z Le Mans wjeżdżając na linię mety na pierwszym miejscu, z przewagą dwóch okrążeń nad drugim Jaguarem.
W 1998 roku Luyendyk stanął na starcie innego, legedarnego wyścigu. Holender wraz z Giampiero Morettim, Mauro Baldim i Didierem Theysem reprezentował ekipę Doran/Moretti Racing w 24 Hours of Daytona. Załoga prowadząc Ferrari 333 SP pokonała 711 okrążeń i odniosła zwycięstwo w wyścigu.
Zdjęcie archiwalne / Arie Luyendyk wraz Giampiero Morettim, Mauro Baldim i Didierem Theysem wygrał w 1998 roku 24 Hours of Daytona
Luyendyk powrócił na Daytonę także rok później. W składzie kierowców doszło do jednej zmiany – Szwajcar Fredy Lienhard zajął miejsce pochodzącego z Włoch Morettiego. Tym razem jednak załoga Ferrari 333 SP musiała zadowolić się ósmym miejscem.
Arie Luyendyk: Życie prywatne
Arie Luyendyk oraz jego żona, Mieke zamieszkali w Scottsdale w Arizonie. Para doczekała się czwórki dzieci, trzech synów (Arie Jr., Alec, Luca) oraz córki (Maida). Arie Luyendyk Jr. poszedł w ślady ojca i rywalizował w wyścigach terenowych oraz serii Indy Lights. Zaliczył również dwa starty w Indianapolis 500, choć daleko było mu do sukcesów Arie Sr.
W 2009 roku Arie Luyendyk otrzymał miejsce w Indianapolis Motor Speedway Hall of Fame, a w 2014 roku w Motorsports Hall of Fame of America. Kierowca został także uhonorowany przez właścicieli toru Zandvoort. Ostatni, nachylony pod kątem 18 stopni zakręt wzorowany na łukach torów owalnych nazwany został imieniem Luyendyka.
Podsumowanie
Arie Luyendyk jest jednym z najbardziej utytułowanym kierowców z Holandii. Kierowca odniósł dwa zwycięstwa w prestiżowym wyścigu Indianapolis 500, trzykrotnie był najszybszy podczas sesji kwalifikacyjnej. Ustanowił także rekord średniej prędkości, który przez wiele lat z pewnością nie zostanie pobity.
– Mogę powiedzieć, że Indianapolis było dla mnie zawsze pozytywne. – powiedział Luyendyk. – Jestem dumny z tego, że byłem gościem, który mógł wygrywać wyścigi, ale także pojechać szybko w kwalifikacjach, byłem pod tym względem wszechstronny. Znam wielu gości, którzy byli naprawdę dobrzy podczas wyścigów na Indy, ale nie przejmowali się kwalifikacjami. Nie chcieli oni jeździć z niskim dociskiem. Ja zawsze byłem zachwycony mogąc zebrać wszystko razem w jedno, fenomenalne okrążenie. Mógłbym powiedzieć, że mogłem wygrać więcej wyścigów, ale nie muszę o tym wspominać, gdyż jeśli porozmawiasz z Mario Andrettim czy nawet Ricky’m Mearsem, każdy z tych chłopaków mógł wygrać więcej wyścigów. Jestem bardzo dumny z tego, co tam osiągnąłem – dodał.
Sukcesy Holendra nie ograniczają się jedynie do Indy 500. Luyendyk osiągał także wspaniałe rezultaty w wyścigach długodystansowych. Kierowca wygrał 24-godzinną rywalizację na torze Daytona i 12h Sebring. Próbował również swoich sił w legendarnym wyścigu w Le Mans, choć tym razem szczęście nie dopisało mu podczas jego jedynego startu. Można śmiało stwierdzić, że Arie Luyendyk był obok Jana Lammersa najlepszym holenderskim kierowcą wyścigowym aż do czasu pojawienia się w Formule 1 Maxa Verstappena. Dlatego też w pełni zasługuje na wyróżnienie, jakie spotkało go ze strony włodarzy toru Zandvoort.
